Χελιδονίσματα

 Ο Μάρτης είναι ο πρώτος μήνας της άνοιξης.

Το μήνα αυτό τα παιδιά με ένα ξύλινο ομοίωμα χελιδόνας το οποίο στολίζουν με κισσό γυρίζουν από σπίτι σε σπίτι σε όλο το χωριό τραγουδώντας ένα τραγούδι για τον ερχομό των χελιδονιών. 

Οι νοικοκυρές δίνουν στα παιδιά λεφτά ενώ παλιότερα έδιναν αυγά. Είναι σημαντικό ότι το έθιμο αυτό επιβιώνει από του αρχαίους Έλληνες και σε άλλα μέρη της πατρίδας μας όπως στη Μακεδονία, Θράκη Δωδεκάνησα. 

Πρόκειται για τα λεγόμενα «χελιδονίσματα» τα ανοιξιάτικα κάλαντα.

Το τέλος του χειμώνα και τον ερχομό των χελιδονιών γιόρταζαν τα παιδιά από την αρχαιότητα με τα χελιδονίσματα.

Ο συγγραφέας Αθηναίος(2 αιώνας μ Χ) έχει διασώσει ένα χελιδόνισμα που τραγουδούσαν τα παιδιά στη Ρόδο. Κρατώντας ένα ομοίωμα χελιδονιού ,τριγύριζαν στην πόλη και ζητούσαν φιλέματα.

΄Ηλθ’, ήλθε χελιδών

καλάς ώρας άγουσα,

καλούς ενιαυτούς.

επί γαστέρα λευκά,

επί νώτα μέλαινα.

Πάλαθαν συ προκύκλει

εκ πίονος οίκου 

οίνου τε δέπαστρον

τύρου τε κάνυστρον.

Και πυρών

Α χελιδών και λεκιθίταν

ουκ απωθείται

Πότερ απίωμες ή λαβώμεθα;

Ει μεν τι δώσεις.

Ει δε μη, ουκ εάσομεν,

ή ταν θύραν φέρωμες ή θουπέρθυρον

η ταν γυναίκα ταν έσω καθημέναν.

Μικρά μεν εστι,ραδίως νιν οίσομες.

Αν δη φέρης τι,

μέγα δη τι ΄φέροιο.

Άνοιγ’ άνοιγε ταν θύραν χελιδόνι.

Ου γαρ γέροντες εσμεν, αλλά παιδία

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Ήρθε, ήρθε το χελιδόνι

φέρνοντας καλές εποχές

καλούς χρόνους

έχοντας άσπρο στήθος

έχοντας μαύρη ράχη.

Βάλε από το πλούσιο σπίτι σου

μια αρμάθα με ξερούς καρπούς,

ένα ποτήρι κρασί

ένα πανέρι με τυρί.

Το χελιδόνι δεν αρνείται 

και πίτα

και ψωμί από κουκιά.

Να φύγουμε ή θα πάρουμε.

Αν δώσεις πάει καλά,

αλλιώς δεν θα σ’ αφήσουμε,

Θα πάρουμε την πόρτα σου 

ή το υπέρθυρό της 

ή την γυναίκα σου που μέσα

είναι καθισμένη

Αν φέρεις  λοιπόν κάτι

φέρε κάτι μεγάλο.

Άνοιξε, άνοιξε την πόρτα χελιδόνι

γέροι δεν είμαστε, είμαστε παιδιά

Στα πρώτα βυζαντινά χρόνια, το «ελληνικό» έθιμο της χελιδόνας θεωρήθηκε ειδωλολατρικό και στην αρχή απαγορεύτηκε από την εκκλησία. Παρ’ όλα αυτά όμως τα παιδιά συνέχιζαν να τραγουδούν τον ερχομό της Άνοιξης και έτσι το έθιμο διατηρήθηκε όπως ακριβώς και στην αρχαιότητα. Έτσι κάθε χρόνο τα παιδιά ξεχύνονται στους δρόμους για να καλωσορίσουν τα  χελιδόνια τους αγγελιοφόρους της άνοιξης τραγουδώντας:

Χελιδόνα έρχεται από την μαύρη θάλασσα

θάλασσα επέρασε και έκατσε και λάλησε

και λαλεί και λέει.

Μάρτη Μάρτη μου κάλε 

και Φλεβάρη χιόναρε

πόσο δρόμο έκανες κι έμαθες τα γράμματα

γράμματα βασιλικά

που μαθαίνουν τα παιδιά.

Σήκω συ καλή κυρά 

να μας δώσεις πέντε αυγά

κι αν δεν έχεις πέντε αυγά

παίρνουμε την κλωσαριά.

Να γεννάει και να κλωσάει

και να σέρνει τα πουλιά.

Μάρτης μας ήρθε 

καλώς μας ήρθε

τα λουλούδια ανθίζουν

τα δέντρα ανοίγουν.

Έξω ψύλλοι ποντικοί

μέσα υγεία και χαρά 

και το Πάσχα μας με γεια.